Σταύρος Νιάρχος: φτωχός από λεφτά, πλούσιος από αγάπη

Το όνομα Νιάρχος είναι αρχαίο, παραλλαγή του ονόματος Νέαρχος (νέος+ άρχω) και σημαίνει νέος αρχηγός ή αρχηγός νεαρών ατόμων. Όμως κατά μια άλλη εκδοχή προέρχεται από το ναυς-νηός+άρχω, αυτός που είναι ο αρχηγός των καραβιών, ένα όνομα που θα αποδειχτεί προφητικό. Ο Σταύρος Νιάρχος γεννήθηκε στις 3 Ιουλίου 1909, στην Αθήνα. Οι γονείς του είχαν επιστρέψει από την Αμερική, όπου διατηρούσαν πολυκατάστημα στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης. Ο πατέρας του Σπύρος, καταγόταν από το χωριό Βαμβακού της Λακωνίας και ασχολήθηκε στην Ελλάδα με εμπόριο λαδιού, ενώ η μητέρα του Ευγενία, κόρη του αλευροβιομήχανου Σταύρου Κουμάνταρου, είχε μαζί με τα 2 αδέλφια της στον Πειραιά, τον αλευρόμυλο “Ευρώτας”. Επίσης από τη μεριά της μητέρας του, ο Νιάρχος ήταν πρώτος ξάδελφος της Ντόλλυς Γουλανδρή.

​
Ο Νιάρχος τελείωσε το Βαρβάκειο και τη Νομική Αθηνών και από το 1929, άρχισε να εργάζεται στον αλευρόμυλο της οικογένειας Κουμαντάρου που του έδωσε σκόπιμα τη θέση του διευθυντή. Και λέμε σκόπιμα, γιατί, εκτός από τα άλλα καθήκοντά του ήταν και “αυτοφωράκιας”. Κάθε τόσο,έγραφαν οι εφημερίδες: “Επεβλήθη φυλάκισις 10 ημερών, δια νοθείαν αλεύρων, εις τον διευθυντήν των αλευρομύλων “Ευρώτας”, Σταύρον Νιάρχον”. Η ποινή του εξαγοραζόταν, ο διευθυντής έμενε αμετακίνητος στο πόστο του και η επιχείρηση συνέχιζε να δουλεύει χωρίς προβλήματα. Γρήγορα όμως, έδειξε και τις εμπορικές και διοικητικές του ικανότητες. Βλέποντας ότι το κόστος για την εισαγωγή σταριού από την Αργεντινή και την Σοβιετική Ένωση ήταν πολύ μεγάλο, έπεισε τους θείους του ότι τους συνέφερε καλύτερα αν είχαν δικά τους πλοία. Έτσι, κατά τη διάρκεια της μεγάλης οικονομικής κρίσης, αγόρασε  6 πλοία για 120.000 δολάρια.

​

Το 1930, μόλις 21 ετών, κάνει τον πρώτο του γάμο με την Ελένη Σπορίδη, κόρη ναυάρχου. Αυτός ο γάμος θα τον βοηθήσει να γνωρίσει αξιωματικούς του Ελληνικού Ναυτικού και να παίρνει συνεχώς άδειες το διάστημα που υπηρετούσε την θητεία του. Όμως ο Νιάρχος, αν και Σπαρτιάτης, είχε πια συνηθίσει σε μια ζωή με γλέντια, ξενύχτια και ηδονές που δεν μπορούσε να του προσφέρει η άβγαλτη και άμαθη γυναίκα του. Έτσι, ένα χρόνο μετά, το ζευγάρι χώρισε, ο Νιάρχος μάζεψε τα πράγματά του και εγκαταστάθηκε σε ένα δωμάτιο του ξενοδοχείου Cecil στην Κηφισιά.

​To ξενοδοχείο Cecil ήταν το κοσμικό στέκι της Αθήνας του 1930. Εδώ έπινε  τον καφέ του ο Ελευθέριος Βενιζέλος, η Κατίνα Παξινού και ο διάδοχος Παύλος. Εδώ κάθε Πέμπτη και Κυριακή, μαζεύονταν οι γιοί των λεφτάδων και έπαιζαν πόκερ. Εδώ δίνονταν κάθε τόσο χοροί-νυφοπάζαρα. Eδώ στήνονταν ίντριγκες από φιλόδοξες μανάδες που ήθελαν να παντρέψουν τις κόρες τους με πλούσιους γαμπρούς. Eδώ παραθέριζαν Αιγυπτιώτες και έκλειναν συμφωνίες, έπαιζαν χαρτιά, κανόνιζαν παντριές.
Το δωμάτιο του Νιάρχου έγινε γραφείο, γκαρσονιέρα, λέσχη χαρτοπαιξίας. Ο ίδιος ήταν πολύ έμπειρος παίχτης, είχε για μότο “μην παίζεις λεφτά αν δεν μπορείς να κρατήσεις τη ψυχραιμία σου” κάτι που το έλεγε και μετά,  όταν ασχολήθηκε με τις μεγάλες μπίζνες.  Ένα βράδυ κέρδισε στα χαρτιά μια καινούργια Mercedes. Tην είδε ο τότε διάδοχος Παύλος, και ζήτησε να την οδηγήσει. Έτσι ξεκίνησε η φιλία του Νιάρχου με τον μετέπειτα βασιλιά. Με την ίδια όμως Μercedes, σκότωσε ξημερώματα, στην οδό Συγγρού, ένα ανθρωπάκι που πήγαινε στη δουλειά του. Είδαν και έπαθαν οι δικηγόροι του να τον γλιτώσουν από τη φυλακή, πληρώνοντας στους συγγενείς του θύματος ένα τεράστιο ποσόν. Αλλά η ζωή του είχε πια σημαδευτεί από το θάνατο. Θα ακολουθήσουν και άλλοι θάνατοι στο μέλλον που θα τον κυνηγούν σαν Ερινύες μέχρι το τέλος της ζωής του…

Στα μέσα της δεκαετίας του ΄30, μεταναστεύει στις ΗΠΑ ο θείος του Νίκος Κουμάνταρος, και μετά από λίγο τον ακολουθεί και ο Νιάρχος. Μένει στη Νέα Υόρκη και είναι διψασμένος για δόξα και για χρήμα. Εκεί, το 1939, γνωρίζει και παντρεύεται την Μελπομένη Κάππαρη, κόρη πλοιοκτήτη από τη Σύρο και χήρα διπλωμάτη. Τον ίδιο χρόνο αυτονομείται επιχειρηματικά από τον θείο του και ιδρύει την Νiarchos Group, με 2 πετρελαιοφόρα και 5 φορτηγά. Ο γάμος του με την Μελπομένη τον βοηθάει να μπει στον κύκλο των καραβοκυραίων.  Αρχίζει να συχνάζει στα πάρτι των  εφοπλιστών και των αξιωματούχων του πολεμικού ναυτικού και συλλέγει πληροφορίες που στο μέλλον θα του φανούν πολύτιμες. Συγχρόνως ζει και έντονη κοσμική ζωή, ξενυχτώντας σε κλαμπ και καμπαρέ, παρέα με όμορφες γυναίκες.

Όταν ξεσπάει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, στρατεύεται και υπηρετεί με το βαθμό του σημαιοφόρου στο Πολεμικό Ναυτικό. Παίρνει μέρος σε πολλές συμμαχικές επιχειρήσεις στη Νορμανδία και παρασημοφορείται. Τα πλοία του μισθώνονται από τους συμμάχους και 6 από αυτά βυθίζονται. Όταν τελειώνει ο πόλεμος, ο Νιάρχος, που έχει τις σωστές διασυνδέσεις,  παίρνει 2.000.000 δολάρια αποζημίωση και 13 Liberty δώρο από τις ΗΠΑ. Το 1947 ζητάει διαζύγιο από την γυναίκα του Μελπομένη. Λέγεται ότι πήγε στο σπίτι τους, γονάτισε μπροστά της και της είπε: “Δώσε μου το διαζύγιο και όχι μόνο θα σε χρυσώσω, αλλά θα μπορείς να φέρεις δια βίου το δικό μου επώνυμο!” Και η Μελπομένη απάντησε: “Σήκω πάνω σκουλήκι της γης! Ως τώρα μου παρίστανες τον χρυσαητό αλλά τελικά δεν είσαι ούτε γλάρος!” Και του πέταξε στο πρόσωπο το χαρτί του διαζυγίου που είχε υπογράψει.
Eλεύθερος πια από τα δεσμά του γάμου και με καινούργια σχέδια στο μυαλό, γνωρίζεται με τον εφοπλιστή Σταύρο Λιβανό, τον πατριάρχη των εφοπλιστών. Ένα μεσημέρι, ο Λιβανός τον καλεί σπίτι του και εκεί συναντάει τις δύο κόρες του, την 14χρονη Τίνα και την 17χρονη Ευγενία. Ερωτεύεται κεραυνοβόλα την Τίνα και ζητάει το χέρι της. Για να πείσει τον εφοπλιστή μιλάει για τη δράση του στον πόλεμο του Ατλαντικού. Ο γέρο Χιώτης όμως δεν χαρίζει κάστανα. “Ο Κουλκουντής που έχασε τόσα πλοία, πήρε σαν δώρο 2 Liberty, o Εμπειρίκος που είναι ο πιο παλιός πήρε 4, εγώ που έχω τα τριπλάσια καράβια από εσένα πήρα 10, εσύ πως τα κατάφερες να πάρεις 13 Liberty;” τον ρώτησε και ο Νιάρχος χαμογέλασε αινιγματικά και δεν του απάντησε. Όταν ο Λιβανός αρνήθηκε να του δώσει την Τίνα, λόγω της μικρής της ηλικίας, δεν δίστασε να ζητήσει το χέρι της Ευγενίας. Και με τη μεσολάβηση της μητέρας Εριέττας Λιβανού, την παντρεύτηκε. Τρία χρόνια αργότερα η Τίνα παντρεύεται με τον μεγάλο ανταγωνιστή του, τον Αριστοτέλη Ωνάση, κάτι που θα κάνει τον Νιάρχο έξαλλο. Από τότε, μίσος βαθύ χωρίζει τους δύο άντρες και δεν θα γεφυρωθεί ποτέ.

Τα επόμενα χρόνια ο Νιάρχος πέφτει με τα μούτρα στη δουλειά και όταν πια ανακάμπτει οικονομικά, επενδύει σε μεγάλα τάνκερ. Η κίνηση αυτή θα αποδειχτεί εφυής και θα τον κάνει ένα από τους μεγαλύτερους πλοιοκτήτες στον κόσμο. Για πολλά χρόνια θα έχει το μεγαλύτερο ιδιωτικό στόλο του κόσμου. Τον ονομάζουν ο “Χρυσός Έλληνας” και θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους κροίσους της εποχής του. Το περιοδικό Time, στο τεύχος 6 Αυγούστου 1956, τον βάζει εξώφυλλο με φόντο τα τάνκερ του. Οι κακές γλώσσες λένε ότι το εξώφυλλο αυτό του στοίχισε 500.000 δολάρια…

Την ίδια εποχή αγοράζει και το νησί Σπετσοπούλα, ακολουθώντας ανάλογη κίνηση του μεγάλου ανταγωνιστή του Αριστοτέλη Ωνάση που είχε αγοράσει το Σκορπιό. Με προτροπή της γυναίκας του Ευγενίας, γίνεται ένας από τους μεγαλύτερους συλλέκτες έργων τέχνης. Το 1957, έδωσε  6.000.000 δολάρια και αγόρασε τη συλλογή του Έντουαρντ Ρόμπινσον με 58 πίνακες ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν έργα του Βαν Γκόγκ, Γκογκέν, Πικάσο.

Με την Ευγενία απέκτησε 4 παιδιά: τον Φίλιππο,τον Σπύρο,τον Κωνσταντίνο και την Μαρία. Από τα μέσα της δεκαετίας του ΄50 και επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Καραμανλή,  αρχίζει και επενδύει στην Ελλάδα γιατί υπήρχε πολύ ευνοϊκό νομοθετικό πλαίσιο. Οι σπουδαιότερες επενδύσεις του είναι τα “Ελληνικά Διυλιστήρια” και τα “Ελληνικά Ναυπηγεία Σκαραμαγκά” που θα γίνουν τα μεγαλύτερα ναυπηγεία της Μεσογείου.

Το 1965, ο Νιάρχος, φανατικός σκιερ, γνωρίζει στο σαλέ του στην Ελβετία, την Σαρλότ Φορντ, εγγονή του θρυλικού αυτοκινητοβιομήχανου Χένρι Φορντ. Η 20χρονη Αμερικανίδα μένει έγκυος και το σκάνδαλο ξεσπάει. Η Ευγενία ζητάει και παίρνει διαζύγιο. Ο Νιάρχος παντρεύεται με πολιτικό γάμο την Φορντ, η οποία φέρνει στον κόσμο το πέμπτο παιδί του, την Έλενα-Άννα. Η σχέση του όμως με την Σαρλότ πάει από το κακό στο χειρότερο, χωρίζει,  επιστρέφει στην Ευγενία, τα ξαναφτιάχνουν, και επειδή το διαζύγιό της και ο πολιτικός γάμος του με την Φόρντ, δεν αναγνωρίζονται στην Ελλάδα, δεν χρειάζεται να ξαναπαντρευτούν, παραμένουν νόμιμο ζευγάρι όπως παλιά.

Στις 4 Μαίου 1970 κι ενώ η χούντα βρίσκεται στον κολοφώνα της, ο Νιάρχος είναι μαζί με την 44χρονη Ευγενία στη Σπετσοπούλα. Δεν είναι μόνοι τους. Έχουν καλέσει φίλους και συγγενείς και τους φιλοξενούν στο ιδιόκτητο νησί τους. Ανάμεσα στους καλεσμένους, η Τίνα Λιβανού, που είχε χωρίσει από τον Ωνάση, αφού έκανε μαζί του δύο παιδιά, τον Αλέξανδρο και τη Χριστίνα. Η Τίνα έχει παντρευτεί ξανά, έναν πάμπλουτο  Άγγλο γκέι, τον δούκα του Μάρλμπορο. Φαίνεται πως το πάθος του Νιάρχου για την Τίνα δεν είχε ποτέ σταματήσει. Έτσι, κάποια στιγμή της όρμηξε, η Ευγενία τους είδε, έγινε ένας μεγάλος καβγάς στην κρεβατοκάμαρά της και μετά, στις 3 το πρωί, βρέθηκε νεκρή. Ο ιατροδικαστής Καψάσκης βρήκε ίχνη στραγγαλισμού στο λαιμό, σημάδια πάλης και 14 μώλωπες σε όλο της το σώμα, πιθανότατα από χτυπήματα. Ο εισαγγελέας κατηγόρησε τον Νιάρχο για τη δολοφονία της γυναίκας του, τελικά όμως η υπόθεση έκλεισε με ένα απαλλακτικό βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών. Το δικαστήριο δέχτηκε ότι ο θάνατός της προκλήθηκε από υπερβολική χρήση βαρβιτουρικών. Λίγους μήνες μετά, ο Νιάρχος θα υπογράψει συμφωνητικό με την χούντα και θα  κάνει επενδύσεις στην Ελλάδα, ύψους 190.000.000 δολαρίων…

Ο Νιάρχος ξεπερνά γρήγορα το χαμό της Ευγενίας και, ένα χρόνο μετά, το 1971, παντρεύεται επιτέλους την αδελφή της Τίνα, που φαίνεται πως ήταν το μεγάλο απωθημένο της ζωής του. Τι τους οδήγησε, τόσα χρόνια μετά την πρώτη τους γνωριμία να παντρευτούν παραμένει μέγα μυστήριο. Ο Νιάρχος ισχυριζόταν ότι ήταν το πεπρωμένο τους, αλλά μπορεί να ήταν και το μίσος του για τον Ωνάση, ήθελε να του δώσει δεύτερο χτύπημα, μετά το χαμό του γιου του Αλέξανδρου, σε αεροπορικό δυστύχημα. Όμως το 1974 βρίσκεται πάλι στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων όλου του κόσμου. Η Τίνα είναι νεκρή από υπερβολική δόση βαρβιτουρικών!  Οι φήμες οργιάζουν πάλι, γιατί πέθανε στο ξενοδοχείο Chandelier του Παρισιού και στο διπλανό δωμάτιο, όλως τυχαίως, κοιμόταν ο Νιάρχος!

Μετά την κρίση του 1973 ο Νιάρχος πούλησε κάποιες από τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις του και επεκτάθηκε στο εμπόριο διαμαντιών αλλά και στα χρηματοοικονομικά. Έφτασε να κατέχει το 2% της μεγαλύτερης τράπεζας του κόσμου της Citybank. Επένδυσε σε άλογα κούρσας, ίδρυσε δικό του εκτροφείο αλόγων και συνέχισε να εμπλουτίζει τη συλλογή του με έργα τέχνης. Μόνο η αυτοπροσωπογραφία του Πικάσο του κόστισε 47.850.000 δολάρια! Oι θαλαμηγοί του “Κρεολή”, “Ατλαντίς Ι” και “Ατλαντίς ΙΙ” ήταν πλωτά μουσεία με πίνακες του Βαν Γκογκ και του Γκογκέν σε αντίγραφα όμως, γιατί τα πρωτότυπα ήταν κλειδωμένα σε θησαυροφυλάκια. Πίνακες μοναδικοί υπήρχαν και στο σπίτι του Παρισιού, ένα κτίσμα του 18ου αιώνα στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα, στο σαλέ στο Σεν Μόριτζ, στη βίλα του στη Γαλλική Ριβιέρα, στο ρετιρέ του στο Κλάριτζ του Λονδίνου και φυσικά στην Σπετσοπούλα. Η συλλογή του, σύμφωνα με τους ειδικούς, κόστιζε πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια!

​Βρισκόταν πλέον μόνος στην κορυφή. Ό,τι είχε επιθυμήσει στις επιχειρήσεις του, το είχε κατορθώσει και με το παραπάνω. Σύμφωνα με το περιοδικό Fortune ήταν ανάμεσα στους 100 πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου. ‘Ο,τι είχε αγαπήσει όμως ήταν ήδη νεκρό. Η παροιμία λέει: “Όποιος χάνει στα χαρτιά, κερδίζει στην αγάπη”. Στην περίπτωσή του συνέβη το αντίθετο. Kέρδισε στα χαρτιά και έχασε στην αγάπη. Φαίνεται πως η μοίρα, η τύχη, το πεπρωμένο, δεν επιτρέπει να συμβούν και τα δύο αυτά μαζί…

Στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, αποσύρθηκε στο ησυχαστήριό του στο Σεν Μόριτζ. Πέθανε στις 16 Απριλίου 1996, χτυπημένος από μια σπάνια αρώστεια που του είχε παραλύσει το νευρικό του σύστημα. Στη διαθήκη του, πρόβλεψε να δημιουργηθεί το “Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος” που θα δραστηριοποιείται με την παροχή δωρεών στους τομείς της παιδείας, της κοινωνικής πρόνοιας, της υγείας, των τεχνών, του πολιτισμού. Πρόσφατα περιήλθε στην κατοχή του Ελληνικού Δημοσίου. Φημολογείται πως όταν υπόγραψε τη διαθήκη του για τη δημιουργία του Ιδρύματος, ψιθύρισε: “Όσα μάζευα τόσα χρόνια σαν μέλισσα, θα μου τα φάνε τώρα οι κηφήνες” ….