Ο Άγιος Νεκτάριος, αγωνιστής και ακούραστος εργάτης της Ορθοδοξίας ο «άγιος του 20ου αιώνα» έκανε μοναδικό πνευματικό έργο με επίκεντρο τον άνθρωπο. Με τα λίγα λεφτά που έπαιρνε από τη Ριζάρειο ανέστησε τη Μονή στην Αίγινα.
Γεννήθηκε την 1 Οκτωβρίου 1846 στη Συληβρία της ανατολικής Θράκης, από το ζεύγος του Δημοσθένους και της Μαρίας Κεφαλά. Από μικρό παιδί, ο Αναστάσιος (όπως ήταν το βαφτιστικό όνομά του) επέδειξε έφεση στα γράμματα. Αφού τελείωσε το δημοτικό και το σχολαρχείο, σε ηλικία 14 ετών πήγε στην Κωνσταντινούπολη για να πιάσει δουλειά. Ένας συγγενής του τον προσέλαβε στο κατάστημα που διατηρούσε και τον αντάμειβε με στέγη και τροφή, αντί χρημάτων. Επέδειξε έφεση στη γνώση και μελετούσε στα κρυφά. Ένας θείος του ανέλαβε τη διεύθυνση του Αγιοταφικού Μετοχίου της Πόλης και τον προσέλαβε σαν παιδονόμο. Εκεί φάνηκε η μεγάλη αγάπη του προς τις εκκλησιαστικές ακολουθίες και η συμμετοχή του στις λειτουργικές δραστηριότητες.
Μόλις έκλεισε τα 20 έφυγε από την Κωνσταντινούπολη για τη Χίο. Πήγε στο Λιθί ως γραμματοδιδάσκαλος. Το 1873, σε ηλικία 25 ετών, μετέβη στη Νέα Μονή και ύστερα από τριετή δοκιμασία έλαβε το αγγελικό σχήμα με το όνομα Λάζαρος. Λίγους μήνες αργότερα, ανήμερα της βαπτίσεώς του, στις 15 Ιανουαρίου 1877 χειροτονήθηκε διάκονος από τον μητροπολίτη Χίου Γρηγόριο και πήρε το όνομα Νεκτάριος. Ήθελε να μάθει γράμματα για να γίνει πιο χρήσιμος στον κόσμο. Πήγε στο Γυμνάσιο να συνεχίσει ό,τι άφησε στη μέση όταν έφυγε άγουρος έφηβος από την ιδιαίτερη πατρίδα του για να δουλέψει στην Πόλη. Ο σεισμός του 1881 τον ανάγκασε να έρθει στην Αθήνα. Στη Βαρβάκειο σχολή έδωσε απολυτήριες εξετάσεις, ως κατ’ οίκον διδαχθείς και πήρε το απολυτήριο. Αμέσως ανεχώρησε για την Αλεξάνδρεια όπου υπήρχε ακμαία παρουσία Αιγυπτιωτών Ελλήνων και τεράστιο έργο στο Πατριαρχείο. Συνάντησε τον Πατριάρχη Σοφρώνιο ο οποίος τον έπεισε να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο. Με την οικονομική υποστήριξη των αδελφών Χωρέμη και την υποτροφία του κληροδοτήματος Α.Γ. Παπαδάκη ο Νεκτάριος διέπρεψε στο πανεπιστήμιο και τον Οκτώβριο του 1885 πήρε το πτυχίο του, με βαθμό “καλώς”.
Έξι μήνες μετά χειροτονήθηκε πρεσβύτερος από τον Αλεξανδρείας Σωφρόνιο ενώ στις 6 Αυγούστου του 1886 χειροθετήθηκε Μέγας Αρχιμανδρίτης και Πνευματικός στην Πατριαρχική Αντιπροσωπεία Καΐρου. Εργάσθηκε με ζήλο και αυταπάρνηση γι’ αυτό στις 15 Ιανουαρίου 1889 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Πενταπόλεως, στον Άγιο Νικόλαο Καΐρου. Ως μητροπολίτης συνέχισε να ασκεί τα καθήκοντά του, χωρίς μάλιστα να πληρώνεται, λόγω της κακής οικονομικής κατάστασης του Πατριαρχείου.
Η αγάπη των πιστών προς τον Νεκτάριο και τα έργα του θορύβησαν κάποιους παπάδες που λειτουργούσαν υπογείως. Το κοσμικό ιερατείο που είχε δημιουργηθεί στην καμαρίλα του 90χρονου Πατριάρχη Σοφρωνίου και κάποιοι διέβαλαν τον Άγιο ότι δήθεν ξεσηκώνει το λαό και επιδιώκει να αναλάβει τον Θρόνο της Αλεξανδρείας. Μάλιστα υπαινίχθησαν και ηθικές παρεκτροπές του δικαίου Νεκταρίου. Ο υπέργηρος Πατριάρχης πείσθηκε για τις αιτιάσεις αυτές, έπαυσε από διευθυντή του πατριαρχικού γραφείου τον Νεκτάριο και του επέτρεπε να σιτίζεται στην κοινή τραπεζαρία των ιερέων και να διαμένει στο οίκημα της Πατριαρχικής Επιτροπείας. Εκδιώχθηκε ως «μη δυνειθείς να εξοικειωθή προς το κλίμα της Αιγύπτου» και δεν επιτράπηκε ούτε τον Πατριάρχη να συναντήσει για να εξηγηθεί. Έφυγε από την Αλεξάνδρεια κι έφθασε στον Πειραιά μόνο με τα ναύλα του, απογοητευμένος, αδικημένος και πάμπτωχος ένα φθινοπωρινό πρωινό του 1889
Ο Νεκτάριος βρήκε με πολύ κόπο και αγώνα μία θέση ιεροκήρυκος στην Εύβοια ενώ τον Ιούλιο του 1893 μετατέθηκε στην νομό Φθιωτοφωκίδος. Άφησε άριστες εντυπώσεις και σύντομα ανέλαβε τη διεύθυνση της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής αφήνοντας τεράστιο έργο. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου στη Ριζάρειο ανεδείχθη σε λατρευτικό κέντρο ακαδημαϊκού χαρακτήρα, όπως θα έκανε ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ή ο Πλάτων! Προσκαλούσε επιστήμονες να δίνουν διαλέξεις και έπειθε τους σπουδαστές και το λαό να συμμετέχουν στα λατρευτικά μυστήρια. Επέδειξε ιδιαίτερα σημαντικό έργο.
Τον Αύγουστο του 1898 ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη και την γενέτειρά του, Σηλυβρία, όπου πήγε στους τάφους των γονιών του. Έξι χρόνια αργότερα προχώρησε στην ανασύσταση της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος στην Αίγινα. Η γυναικεία μοναστική αδελφότητα που ιδρύθηκε αρχικά είχε τέσσερις καλόγριες, τις οποίες κατηύθυνε πνευματικά και τις στήριζε ηθικά και οικονομικά με το μισθό της Ριζαρείου για να συντηρηθεί η ερειπωμένη μονή. Στις 7 Φεβρουαρίου του 1908 παραιτήθηκε από τη διεύθυνση της Ριζαρείου λόγω ασθενείας.
Αφοσιώθηκε στην καθοδήγηση των μοναχών, στην ανοικοδόμηση της μονής, στη συγγραφή και στην πνευματική και οικονομική στήριξη των αδυνάτων κατοίκων του. Οι δοκιμασίες όμως δεν σταμάτησαν. Για ποικίλους λόγους η επίσημη αναγνώριση της μονής δεν ήλθε παρά μόνο όταν ο Άγιος είχε κοιμηθεί.
Στις αρχές του 1919 επιδεινώθηκε η πάθηση προστάτη που τον ταλαιπωρούσε. Στις 20 Σεπτεμβρίου μεταφέρθηκε στο Αρεταίειο νοσοκομείο Αθηνών. Την Κυριακή 8 Νοεμβρίου 1920 προς το μεσονύκτιο παρέδωσε πλήρης ουρανίου γαλήνης την ψυχή του στα χέρια του Θεού. Ήταν 74 ετών. Λέγεται ότι το λείψανο του Αγίου ευωδίαζε και μύρο έκβλυζε από το πρόσωπό του. Από το Αρεταίειο, το σκήνωμα μεταφέρθηκε στην Αίγινα κι από κεί στη μονή όπου εψάλη η εξόδιος ακολουθία κι έγινε η ταφή.
Ο τάφος του ανοίχτηκε επανειλημμένα κατά τα επόμενα χρόνια και για είκοσι και πλέον έτη το σώμα του ήταν σώο και αδιάφθορο. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1953 έγινε η ανακομιδή των χαριτόβρυτων λειψάνων του αγίου Νεκταρίου, υπό του Μητροπολίτη Ύδρας Προκοπίου, παρισταμένων και άλλων κληρικών, μοναχών και πλήθους λαού. Μια άρρητη ευωδία πλημμύρισε την περιοχή.